Odprawy pośmiertne należą do grupy świadczeń pracowniczych, które są obligatoryjne – wynikają z kodeksu pracy. Do tej samej (kodeksowej) grupy świadczeń należą odprawy emerytalne i rentowe. W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy, a także w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, pracodawca wypłaca odprawę rodzinie tego pracownika. Pracodawcy praktycznie nie stosują odprawy pośmiertnej w kwocie przewyższającej zapisy z kodeksu. Dlatego też tworzą rezerwy na odprawy pośmiertne w ich standardowym kształcie.
Dodajmy, że zgodnie z par. 2 art. 93 kodeksu pracy wysokość odprawy zależy od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi tyle samo co:
- jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat;
- trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat;
- sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Kiedy nie trzeba tworzyć rezerwy na odprawy pośmiertne
W pewnych sytuacjach pracodawcy nie muszą wypłacać, a co za tym idzie nie muszą tez tworzyć rezerwy na odprawy pośmiertne. Mianowicie kodeks pracy dopuszcza możliwość kompensaty odprawy pośmiertnej. Chodzi o sytuację gdy pracodawca ubezpieczył pracownika na życie a ubezpieczyciel po śmierci pracownika wypłacił rodzinie odszkodowanie w kwocie przynajmniej takiej jak przysługująca odprawa pośmiertna. Gdy odszkodowanie nie pokryło gwarantowanej kodeksem pracy odprawy pośmiertnej, to pracodawca musi dokonać dopłaty należnej kwoty. Wtedy na tę dopłatę należy już dotworzyć rezerwę!
Przecież żyjemy coraz dłużej
Jak łatwo się domyślić, wysokość rezerwy na odprawę pośmiertną zależy m.in. od śmiertelności analizowanej populacji. W ogólnym odczuciu zgadzamy się z tym, że w naszym obszarze kulturowym aktualnie ludzie żyją coraz dłużej. Ma to związek z coraz wyższym poziomem jakości życia.
Tymczasem GUS corocznie raportuje przeciętne dalsze trwanie życia w Polsce i można zaobserwować, że nie zachowuje się ono całkiem stabilnie, zwłaszcza w ostatnich latach. Należy podkreślić, że ze względu na fluktuacje umieralności również rezerwy na świadczenia pracownicze mogą kształtować się mniej standardowo. Zatem bezspornie wymagają systematycznych aktualizacji.
Co jeszcze ma znaczenie?
Rezerwy na odprawy pośmiertne są także wrażliwe np. na mnożnik śmiertelności oraz rotację pracowników.
Trudno zaprzeczyć temu, że śmiertelność w firmach nie jest tak samo wysoka jak ogółem w kraju. W wyliczeniach aktuarialnych stosuje się więc dodatkowo mnożnik śmiertelności, który określa w jakim stopniu model wykorzystuje raportowaną przez GUS śmiertelność całej populacji Polski.
Z kolei rotacja powinna dobrze odzwierciedlać przyszłe scenariusze naturalnych odejść pracowników z pracy. Problematykę tę rozjaśnia Krajowy Standard Aktuarialny nr 1 (KSA 1). Przykładowe wytyczne ze standardu:
w szczególności należy wziąć pod uwagę mniejszą skłonność do opuszczania Jednostki pracowników z większym stażem i/lub starszych oraz bliskie zeru prawdopodobieństwo odejścia pracownika w ostatnich latach przed emeryturą.
Rezerwy na odprawy pośmiertne w standardach rachunkowości
W sprawie wyceny rezerw na świadczenia pracownicze KSR 6 odsyła nas do regulacji zawartych w MSR 19. Z kolei według klasyfikacji MSR 19 odprawy pośmiertne zalicza się do świadczeń po okresie zatrudnienia. Zgodnie z pkt 26 MSR 19 na świadczenia pracownicze po okresie zatrudnienia składają się np.: świadczenia związane z wycofaniem się z życia zawodowego (takie jak emerytury) oraz inne świadczenia pracownicze po okresie zatrudnienia, takie jak ubezpieczenie na życie i opieka medyczna po okresie zatrudnienia.