Jednym z mechanizmów wprowadzanych w celu zwiększenia wydajności pracowników są programy motywacyjne. Na ogół pracownikom (np. kadrze zarządzającej, menedżerom) oferowane jest dodatkowe wynagrodzenie uzależnione od wyników firmy. Czy może to zadziałać teraz, w tak trudnym czasie okresu pandemii COVID-19? Okazuje się, że wprowadzenie programu motywacyjnego opartego na opcjach menedżerskich (opcjach na akcje lub warrantach) może stanowić dobrą strategię nie tylko w sektorach takich jak e-commerce, elektronicznych, które w naturalny sposób mają aktualnie dobre pole rozwoju. Programy motywacyjne mogą znaleźć dobre zastosowanie także w branżach, które ucierpiały z powodu czasowego ograniczenia działalności i związanych z tym spadków wyników finansowych.

Dlaczego motywacyjny program opcyjny?

Motywacyjne programy wiążą interesy kadry menadżerskiej z interesami akcjonariuszy. Programy opcji na akcje i warranty wzmacniają te więzi jeszcze bardziej niż inne programy motywacyjne. Wynika to z faktu, że z jednej strony akcjonariusze zarabiają, gdy wartość spółki rośnie, z drugiej natomiast, opcje na akcje lub warranty subskrypcyjne pozwalają dzielić się tym zyskiem z kadrą menadżerską. Istnieje więc obustronna korzyść. Ponadto motywacyjne programy opcyjne co do zasady ograniczają rotację zaangażowanych w nie pracowników.

Działanie programu opcji na akcje

Rozważmy następujący przykład: menedżer ma możliwość zakupu za 2 lata akcji własnych spółki po cenie 200 zł za jedną. Im więcej będą za 2 lata warte te akcje, tym więcej menedżer na tym zyska. Jeżeli kurs akcji spółki spadnie poniżej progu 200 zł, to zysk dla niego będzie zerowy. Najczęściej formułowane są dodatkowe obwarowania typu lojalnościowego. Na przykład menedżer nie odejdzie do konkurencji w trakcie trwania programu. Dodatkowe warunki są zwykle dostosowywane do celów spółki na najbliższe kilka lat. Mogą one dotyczyć osiągnięcia ustalonego progu w obszarze np. zysku netto lub EBITDA.

Wycena opcji na akcje oraz wycena warrantów

Nieodzowne przy wprowadzaniu programu motywacyjnego jest jego prawidłowe ujęcie w księgach. To z kolei wymaga specjalistycznej wyceny, która podlega Międzynarodowym Standardom Sprawozdawczości Finansowej (konkretnie MSSF 2). Trudność w ujmowaniu kosztu programu opcyjnego może się pojawić zarówno ze względu na zapisy standardów jak i z powodu wyceny wartości godziwej instrumentu pochodnego wykorzystywanego w programie motywacyjnym.

Różnorodność opcji menedżerskich

Warto podkreślić, że opcje na akcje własne dla pracowników jednostki mogą charakteryzować się bardzo specyficznymi cechami, których tylko prawidłowe rozpoznanie gwarantuje prawidłową wycenę danego instrumentu pochodnego. Weźmy jako przykład opcje amerykańskie. Można je wykonać w dowolnym momencie, jednak z założenia nie jest to opłacalne przed datą ich wygaśnięcia. Jeśli mimo to, w spółce w przeszłości występowały wykonania opcji na akcje przed datą wygaśnięcia  (z różnych indywidulanych przyczyn), to standardy pozwalają w wycenie uwzględnić takie ewentualne, wczesne wykonania. Wiele innych niuansów wyceny opcji menedżerskich zostanie wychwyconych tylko przez doświadczonych ekspertów.

W naszym biurze aktuarialnym pracują doświadczeni aktuariusze w zakresie wyceny opcji na akcje i warrantów zgodnych z MSSF 2. Polecamy ze skorzystania z naszych usług aktuarialnych w tym właśnie zakresie.

Kiedy skontaktować się z biurem aktuarialnym?

Już na etapie wprowadzania i ustalania szczegółów programu motywacyjnego warto skonsultować się z profesjonalnymi aktuariuszami. Ich wiedza może być przydatna m. in. dla celów optymalizacji kosztów programu opcyjnego.

Obniżenie kosztów motywacyjnego programu opcyjnego

Zgodnie ze standardami program motywacyjny opcji na akcje lub warranty musi być wyceniony według stanu na tzw. dzień przyznania (dzień, w którym strony akceptują warunku programu). Zatem spółki, których akcje są w obecnej sytuacji nisko notowane mogą wprowadzić program motywacyjny stosunkowo niskim kosztem. Im wyższy będzie kurs akcji w dniu przyznania, tym wartość opcji kupna będzie wyższa. Zatem wprowadzanie programu menedżerskiego w okresie spadku notowań  obniża koszy takiego przedsięwzięcia.

Odroczenie kosztów programu motywacyjnego

Drugie ważne zagadnienie to moment ujęcia kosztów programu opcji na akcje. Odpowiednia konstrukcja programu opcyjnego może umożliwić rozciągnięcie okresu, do którego koszt programu powinien być przypisany, nawet o kilka lat. Konieczny jest odpowiedni plan harmonogramu opcji menedżerskich na lata w przyszłość. Takie możliwości mogą urealnić wdrożenie programów motywacyjnych opcji na akcje lub warranty nawet w przedsiębiorstwach poszkodowanych w pandemii. Oczywiście tylko odpowiednia rozwaga i dobry plan skutkują optymalnym ujęciem kosztów w księgach.

Na koniec

Mając na uwadze spodziewany szybki wzrost gospodarczy w kolejnych okresach po pandemii, aktualny czas jest dobrym momentem do przygotowania się i wdrożenia akcyjnego programu motywacyjnego dla kluczowych pracowników. Dzięki temu realizowanie przez pracowników ich ambitnych planów wzmocni cele akcjonariuszy.

Przy wprowadzaniu i wycenie programu najlepiej skorzystać z usług licencjonowanego aktuariusza lub biura aktuarialnego. Zapraszamy Państwa do skorzystania z usług naszych licencjonowanych aktuariuszy, którzy posiadają bogate doświadczenie w tego typu pracach.